Perimenopauze, menopauze en postmenopauze
De overgang helder uitgelegd: perimenopauze, menopauze en postmenopauze
De menopauze is het moment waarop je twaalf maanden na elkaar niet meer menstrueert. In België gebeurt dat gemiddeld rond 51 jaar, maar de klachten kunnen al jaren voordien beginnen tijdens de perimenopauze. Dat is normaal — en het ziet er bij iedereen anders uit. Hieronder vind je in klare, Vlaamse taal wat er in elke fase gebeurt, welke signalen vaak opduiken, en wanneer je best je huisarts contacteert.
Let op: deze informatie is algemene voorlichting en geen persoonlijk medisch advies. Bij ongerustheid of ongewone klachten: neem contact op met je huisarts of gynaecoloog.
Laatst medisch nagekeken: september 2025 op basis van recente literatuur en evidence-based richtlijnen.
Auteur en wetenschappelijk toezicht: Alida Indria, biomedisch wetenschapper.
Inhoudsopgave
- Wat bedoelen we met perimenopauze, menopauze en postmenopauze?
- Tijdslijnen & variatie: iedereen heeft zijn eigen traject
- Perimenopauze: signalen, duur en wat je zelf kan doen
- Menopauze: het “12-maanden-moment”
- Postmenopauze: leven na de overgang
- Vroege menopauze en POI: oorzaken, signalen en opties
- Veiligheidskader: wanneer (snel) naar de dokter?
- Praat met je arts in Vlaanderen: zo maak je je consult efficiënt
- Veelgestelde vragen (FAQ)
- Bronnen & transparantie
- Samengevat
Wat bedoelen we met perimenopauze, menopauze en postmenopauze?
Perimenopauze — de jaren vóór de mijlpaal: In de overgangsjaren vóór de menopauze beginnen je hormonen te schommelen. Daardoor verandert je cyclus en kan je lichaam en humeur anders aanvoelen. Veelvoorkomende klachten in deze fase zijn opvliegers, nachtelijk zweten, onrustige slaap, schommelingen in stemming of concentratie (“brain fog”). Ook je regels kunnen onregelmatiger of zwaarder worden.
Menopauze — een datum, géén periode: De menopauze is de mijlpaal waarop je 12 maanden geen menstruatie had. Veel mensen denken dat “de menopauze” jarenlang duurt, maar strikt genomen gaat het om dat ene tijdstip.
Postmenopauze — alles na de mijlpaal: De jaren die volgen na die 12 maanden zonder menstruatie noemen we de postmenopauze. Sommige klachten milderen, andere — zoals vaginale droogheid, gevoeligheid bij seks of gewrichtsstijfheid — kunnen blijven of later opduiken.
Tijdslijnen & variatie: iedereen heeft zijn eigen traject
In België ligt de gemiddelde leeftijd van de menopauze rond 51 jaar. De perimenopauze kan al starten in de vroege veertig of zelfs eind dertig. De volledige overgang kan meerdere jaren duren. Dat brede venster is normaal.
Omdat veel vrouwen hun klachten niet meteen koppelen aan de overgang, blijft die link vaak onopgemerkt. Uit bevragingen blijkt dat 79% in België die connectie in eerste instantie niet ziet. Heldere, geruststellende info helpt om sneller de juiste stappen te zetten.
Mini-tijdlijn om te onthouden
- Peri → hormoonschommelingen + eerste klachten
- Menopauze → 12 maanden geen regels (mijlpaal)
- Post → de jaren erna met focus op langetermijn-welzijn (slaap, botten, hart, seksualiteit)
Perimenopauze: signalen, duur en wat je zelf kan doen
Herkenbare signalen (in gewone taal)
Wanneer je hormoonspiegels beginnen te golven, merk je dat vaak aan:
- Opvliegers & nachtzweten — vaak het meest storend.
- Slaapproblemen — inslapen lukt minder, of je wordt zwetend wakker. Vermoeidheid stapelt op.
- Stemming & focus — sneller prikkelbaar, piekeren, angstiger gevoel, “mist in je hoofd”.
- Veranderde cyclus — onregelmatig, korter of zwaarder bloedverlies.
- Lichaamssignalen — gewrichts- of spierpijn, hoofdpijn, hartkloppingen.
- Seks & intimiteit — minder zin, beginnende droogheid of gevoeligheid.
Twijfel je of je “niet te jong bent”? Je bent zeker niet alleen. In Vlaanderen herkennen veel vrouwen de overgangssignalen in het begin niet.
Hoe lang duurt het gemiddeld?
De perimenopauze is geen sprint. Ze kan enkele jaren in beslag nemen, soms beginnend in de vroege 40 en doorlopend tot aan de menopauze (twaalf maanden zonder menstruatie). Nadien start de postmenopauze. Het tempo en de intensiteit verschillen van persoon tot persoon — variatie is de norm.
Praktische eerste stappen die vaak helpen
Slaap & stress: Hou een vaste slaaproutine aan (koele kamer, verduistering, schermpauze in het laatste uur). Korte adem- of ontspanningsoefeningen voor het slapengaan. Regelmatig bewegen ondersteunt je slaapkwaliteit én je humeur.
Dagelijkse gewoonten: Draag laagjes om opvliegers op te vangen; test je triggers (cafeïne, alcohol, pikant). Combineer krachttraining (voor spiermassa en botten) met cardio (wandelen, fietsen). Eet volwaardig: veel groenten, eiwitten en volkorenproducten. Let op calcium en vitamine D. Gewichtstoename rond de overgang is deels hormonaal én leefstijlgebonden.
Praat erover: Noteer kort wat je ervaart (wat, wanneer, hoe storend). Bespreek het met je huisarts; in Vlaanderen verloopt het zorgpad vaak huisarts → gynaecoloog. Behandelingen bestaan in hormonale en niet-hormonale vormen, aangevuld met leefstijl.
Meer weten over gewicht, voeding en metabolisme? Check ons verdiepingsstuk daarover.
Wanneer je huisarts bellen? Gebruik het veiligheidskader onderaan: bij ongewone of hevige bloedingen, nieuwe hevige pijn, hartkloppingen met duizeligheid of wat je echt ongerust maakt, neem je contact op.
Menopauze: het “12-maanden-moment”
Wat verandert er rond die mijlpaal?
De menopauze zelf is dus het tijdstip waarop je 12 maanden niet gemenstrueerd hebt. In België is dat gemiddeld rond 51 jaar, maar er is veel spreiding. Na deze mijlpaal zakken bepaalde klachten vaak geleidelijk (bv. opvliegers), terwijl andere kunnen aanhouden, zoals droogheid, gevoeligheid bij seks of slaapproblemen.
Handige aandachtspunten in deze periode
Slaap & energie: Blijf inzetten op slaaphygiëne (koele kamer, vaste bedtijd, schermen uit). Plan mild herstel: metalen batterijen hebben tijd nodig om op te laden.
Seksuele gezondheid: Vaginale droogheid is gewoon én behandelbaar. Van glijmiddelen en vochtinbrengers tot medische opties: bespreek wat bij je past.
Dagelijkse veerkracht: Je lichaamssamenstelling kan verschuiven. Kracht + cardio blijven de basis voor spieren, botten en hartgezondheid. Eet volwaardig en eiwitrijk, met aandacht voor calcium en vitamine D.
Mentaal welzijn: Stemmingswisselingen of je “niet jezelf voelen” komen vaak voor. Bespreek het met je omgeving en je arts; ondersteuning maakt echt verschil.
Overleg zonder taboe
Maak een afspraak met je huisarts (en zo nodig gynaecoloog) om een plan op maat te bespreken. Er bestaan hormonale en niet-hormonale opties, plus leefstijlaanpassingen. Veel vrouwen verkiezen eerst natuurlijke of niet-hormonale pistes; kies samen wat past bij je gezondheid, voorkeur en leven.
Mini-checklist voor je volgende stap
- Hou 2–3 weken een symptoomdagboek bij (wat/wanneer/hoe storend).
- Schrijf je topvragen op: slapen, energie op het werk, seksualiteit/droogheid, gewicht/beweging.
- Bespreek leefstijl + medische en niet-medische opties.
- Maak samen een haalbaar plan met duidelijke opvolgafspraken.
Postmenopauze: leven na de overgang
Wat kan blijven spelen?
Na de mijlpaal voelen veel vrouwen zich geleidelijk stabieler, maar sommige klachten kunnen blijven of later ontstaan:
- Vaginale droogheid en gevoeligheid — komt vaker voor na de menopauze (40% à 50% van postmenopauzale vrouwen). Dat kan seks minder comfortabel maken en samengaan met urineklachten. Er zijn laagdrempelige oplossingen; praat erover.
- Slaap en vermoeidheid — zeker als er nog nachtelijk zweten is. Rustige routines en bewegen helpen.
- Gewrichten & gewicht — stijfheid of pijntjes, wat meer vet rond de buik. Vervelend, maar niet ongewoon in deze levensfase.
Lange-termijnfocus: botten, spieren, hart
Beweging: mik minimaal op 150 minuten matige intensiteit per week + krachttraining 2x per week. Volhouden wint van perfectie.
Voeding: volwaardig en eiwitrijk, met voldoende calcium en vitamine D volgens advies van je arts. Veranderingen in gewicht en vetverdeling zijn hormonaal én leefstijlgerelateerd en gelinkt aan cardiometabool risico.
Seksuele gezondheid: droogheid en pijn zijn behandelbaar; kies wat bij jou past in overleg met je arts.
Regelmatige check-ins & wanneer hulp zoeken
Plan opvolgafspraken met je huisarts (en zo nodig gynaecoloog), zeker bij aanhoudende klachten. Bel bij ongewone of hevige bloedingen, nieuwe hevige pijn, hartkloppingen met duizeligheid/flauwvallen, of bij alles wat je echt ongerust maakt.
Praktische mini-gids voor elke dag
- Beweging: 2–3× kracht, 2× cardio aan vriendelijk tempo. Start klein en bouw op.
- Slaap: koele kamer, vaste bedtijden, het laatste uur zonder schermen. Noteer wat werkt.
- Seks & intimiteit: praat met je partner; test glijmiddel/vochtinbrenger; bij pijn of terugkerende klachten → arts.
- Mentaal: normaliseer wisselende dagen; zoek steun bij piekeren of sombere gevoelens.
Vroege menopauze en POI: oorzaken, signalen en opties
Wat bedoelen we met “vroeg”?
- Vroege menopauze = menopauze tussen 40 en 45 jaar (komt naar schatting bij ~ 8% voor).
- Premature menopauze/POI (premature ovarian insufficiency) = verlies van eierstokfunctie vóór 40 jaar.
Belangrijk onderscheid: bij POI kunnen menstruaties af en toe nog voorkomen en is zwangerschap soms nog mogelijk; bij premature menopauze (definitief) niet. POI betekent verminderde eierstokfunctie, niet noodzakelijk volledige stilstand.
Waarom gebeurt het? (in gewone taal)
Soms spontaan, met familiale aanleg. Na behandelingen zoals chemotherapie of bestraling, of na operaties aan de eierstokken. In verband met auto-immuunziekten of zeldzame chromosomale oorzaken (bv. Turner-syndroom) — vooral bij POI <40 jaar.
“Vroeg” zegt iets over leeftijd, niet over “hoe erg” klachten zijn. Als je cyclus verandert of stopt en je herkent overgangssymptomen, praat dan met je huisarts.
Typische klachten (gelijkaardig aan ‘gewone’ overgang)
- Opvliegers, nachtzweten, slaap die niet mee wil.
- Stemming (schommelingen, onrust), brain fog, focusproblemen.
- Onregelmatige of wegblijvende regels, droogheid, minder zin in seks.
In Vlaanderen krijgen vrouwen nog te vaak te horen “je bent toch te jong?”, waardoor de diagnose vertraagt. We normaliseren die ervaring bewust.
Hoe pakken artsen het aan? (stappenplan)
Praat met je huisarts (en zo nodig gynaecoloog). Neem een symptoomdagboek mee (2–3 weken noteren helpt). In Vlaanderen loopt het traject meestal huisarts → gynaecoloog.
Diagnose: Bij POI (<40 j): richtlijnen (o.a. NICE) adviseren te kijken naar symptomen + verhoogde FSH (>25 IU/L) op twee bloedafnames met 4–6 weken tussen. AMH is niet de standaard voor de diagnose. Bij vroege menopauze (40–45 j): diagnose op basis van menstruatiepatroon + klachten en het uitsluiten/inschatten van onderliggende oorzaken en risico’s.
Opties bespreken: Hormonale behandeling (HRT/MHT) kan — als geschikt voor jouw gezondheid — klachten verlichten en langetermijnrisico’s verlagen. Bij POI adviseren richtlijnen vaak hormonale vervanging tot minstens rond de gemiddelde natuurlijke menopauzeleeftijd, tenzij er tegenargumenten zijn. Niet-hormonale opties, plus leefstijl (slaap, stress, voeding, beweging) blijven belangrijk.
Kinderwens? Meld dit meteen. Bij POI is vruchtbaarheid onvoorspelbaar; bespreek wat mogelijk is.
Wanneer snel medische hulp inschakelen?
Ongewone of hevige bloedingen, plots hevige pijn, hartkloppingen met duizeligheid/flauwvallen, of klachten die je leven stevig hinderen. Bij twijfel: bel je huisarts.
Waarom dit stuk relevant is in Vlaanderen
Er bestaat een awareness-kloof: 79% van de Belgische vrouwen linkt hun klachten in eerste instantie niet aan de overgang. Door helder te maken wat “vroeg” betekent en welke stappen je kan zetten, verkleinen we die kloof.
Veiligheidskader: wanneer (snel) naar de dokter?
Deze pagina is informatief en vervangt geen persoonlijk medisch advies. Neem contact op met je huisarts (en zo nodig gynaecoloog) bij:
- Ongewone of hevige bloedingen of een plots veranderd bloedingspatroon.
- Nieuwe, aanhoudende of verergerende klachten zoals hevige pijn op de borst, flauwvallen/duizeligheid of hartkloppingen.
- Plotse, hevige hoofdpijn of neurologische signalen (krachtverlies, gevoelsstoornis, spraakproblemen).
- Koorts of nachtzweten met duidelijk ziek gevoel.
- Klachten die je dagelijks functioneren ernstig ondermijnen of je ongerust maken.
- Acuut onwel of ernstige klachten? Bel 112.
Pro-tip voor je notitie-app: noteer datum, klachten, ernst (0–10) en eventuele triggers. Dat helpt je arts sneller mee te denken.
Praat met je arts in Vlaanderen: zo maak je je consult efficiënt
Voorbereiding
- Symptoomdagboek (2–3 weken): wat voel je, wanneer, hoe storend (0–10)?
- Overzicht van je cyclus/bloedingen + medicatie/supplementen (lijstje of foto van doosjes).
- Top 3 doelen: bv. doorslapen, minder opvliegers, meer energie op het werk, comfortabelere seks.
- Breng eventuele onderzoeken/uitslagen of brieven mee.
Het zorgpad & gesprek
Start laagdrempelig bij je huisarts; indien nodig volgt doorverwijzing naar de gynaecoloog. Bespreek leefstijl, niet-hormonale en hormonale opties neutraal en op maat. Veel vrouwen in Vlaanderen verkennen eerst natuurlijke pistes — laat je goed informeren.
Handige vragen om te stellen
- Past transdermaal (pleister/gel) of oraal beter bij mij — en waarom?
- Heb ik progestageen nodig (als mijn baarmoeder aanwezig is)? Welke keuzes zijn er, ook niet-hormonaal?
- Wat zijn de plus/min en mogelijke bijwerkingen van mijn voorkeursbehandeling?
- Wat als het niet helpt of bijwerkingen geeft — hoe sturen we bij en wanneer evalueren we?
Na het consult
Vraag om een kort plan: wat starten we, dosis/route, en follow-up (bv. binnen 8–12 weken). Noteer wat werkt en wat stoort; neem je bevindingen mee naar de volgende afspraak.
Veelgestelde vragen (FAQ)
1) Hoe lang duurt de perimenopauze gemiddeld?
Meestal meerdere jaren. De fase eindigt wanneer je 12 maanden geen menstruatie had (dat moment heet menopauze). Het begin- en eindpunt verschillen sterk per persoon — en dat is oké.
2) Wat is het verschil tussen peri- en postmenopauze?
Peri = de overgangsjaren vóór de menopauze met hormoonschommelingen en vaak wisselende klachten. Post = alle jaren erna, waarin sommige klachten dalen en andere (zoals vaginale droogheid) kunnen blijven of later opduiken.
3) Kan ik nog zwanger worden in de perimenopauze?
Ja. Zolang je geen 12 maanden zonder menstruatie bent, is zwangerschap mogelijk. Bespreek anticonceptie met je arts tot je effectief postmenopauzaal bent.
4) Is 42 of 45 “te vroeg” voor overgangsklachten?
Nee. Klachten kunnen al in de veertiger jaren starten. Omdat de link niet altijd herkend wordt, is een gesprek met je huisarts zinvol.
5) Gaan opvliegers vanzelf over? Hoe lang duurt dat?
Bij veel vrouwen nemen opvliegers na de menopauze geleidelijk af, maar de duur is persoonlijk. Slaapverstoring en nachtzweten kunnen alles zwaarder doen aanvoelen — werk samen met je arts aan een haalbaar plan.
Bronnen & transparantie
Deze tekst is gebaseerd op gezaghebbende, actuele richtlijnen en factsheets. Ze dient als algemene voorlichting en vervangt geen medisch advies. Raadpleeg je huisarts of gynaecoloog voor advies op maat.
Laatst medisch nagekeken: september 2025 op basis van actuele medische literatuur en evidence-based richtlijnen. Auteur: Alida Indria, biomedisch wetenschapper.
Internationale richtlijnen en factsheets
- NICE NG23 — Menopause: diagnosis and management (met aanbevelingen)
- NICE NG23 — Evidence: Early menopause
- ESHRE — Management of Premature Ovarian Insufficiency
- ESHRE — POI Guideline HCP Toolkit (2024)
- NHS — Early or premature menopause
- WHO — Menopause (factsheet)
- Mayo Clinic — Menopause: diagnosis and management
- Harvard Health Publishing — Menopause & women’s health
Belgische context
- Domus Medica — Richtlijnen Menopauze
- FOD Volksgezondheid — Gezondheidsthema Menopauze
- RIZIV — Algemene info over gezondheid & zorgtrajecten
Medische disclaimer: deze informatie is bedoeld voor educatieve doeleinden en vervangt geen professioneel medisch advies. Voor persoonlijk advies over jouw situatie: contacteer je huisarts of gynaecoloog.
Intern onderzoeksrapport: Menopauze in Vlaanderen — pijnpunten en wetenschappelijke inzichten. LombardiaVita, 2025.
Samengevat
De overgang verloopt voor iedereen anders, maar het patroon is herkenbaar: perimenopauze met schommelende hormonen en wisselende klachten, de menopauze als mijlpaal (12 maanden zonder menstruatie), en de postmenopauze waarin je focust op duurzaam welzijn van slaap, botten, hart en seksualiteit. Door je klachten te noteren, erover te praten en samen met je arts te zoeken naar opties die bij jou passen, maak je het verschil. Je staat hier niet alleen in — en kleine, vol te houden stappen helpen het meest.
